W dniach 6-10 października 2015 r. w Warszawie i Krakowie odbył się II Kongres Konserwatorów Polskich.

REZOLUCJA

My, uczestnicy II KONGRESU KONSERWATORÓW POLSKICH kierujemy do władz państwowych i samorządowych, środowisk artystycznych, naukowych i technicznych, organizacji pozarządowych oraz wszystkich obywateli Rzeczpospolitej Polskiej REZOLUCJĘ. Jesteśmy świadomi nieuchronnych, dynamicznych zmian, jakie zachodzą we współczesnym świecie, w tym także w dziedzictwie [1], tak w sensie stanu zachowania i stałej transformacji zasobu, jak i jego interpretacji - nie tylko jako dobra kultury, ale także nośnika pamięci i tożsamości. Oznacza to zmianę statusu ontologicznego dziedzictwa, poprzez zrównoważenie jego wartości sensu strico oraz potrzeb społeczeństwa. Zmiana ta wymaga zintensyfikowania działań na rzecz jego ochrony i konserwacji, rozumianej jako kreatywny proces stałej, racjonalnej, prorozwojowej integracji.

II KONGRES KONSERWATORÓW POLSKICH uznaje za uprawnione dążenia człowieka do postępu, odrzucając pogląd o nieuniknionym konflikcie tych dążeń z tradycyjnymi wartościami, dziedzictwem i przeszłością. Działania współcześnie podejmowane w konserwacji, sztuce, architekturze, budownictwie i innych obszarach aktywności człowieka muszą być zorientowane na indywidualny charakter i wartość dziedzictwa. Winne być one, o ile występuje taka potrzeba, dodawaniem nowych wartości do istniejącego kontekstu przestrzenno-kulturowego na zasadzie właściwych relacji z historycznym otoczeniem.

W warunkach polskich transformacja systemu polityczno-gospodarczego po 1989 roku - polegająca na demokratyzacji państwa, reformach samorządowych, decentralizacji, prywatyzacji i integracji europejskiej - wymaga dynamicznego zarządzania dziedzictwem, które będąc przedmiotem ochrony jest zarazem nową wartością – znaczeniem, służącą współczesnym celom, a także potencjałem i czynnikiem wspomagającym zrównoważony rozwój społeczny.

II KONGRES KONSERWATORÓW POLSKICH podtrzymuje stanowisko I Kongresu (2005), o potrzebie wprowadzenia państwowej, niezespolonej służby konserwatorskiej, co wymaga ponadto znaczącego zwiększenia nakładów finansowych. Konsekwentne dążenie do zrealizowania tego postulatu nie oznacza tendencji do utrwalenia raz przyjętego systemu. Kongres wskazuje na potrzebę jego stałego doskonalenia w oparciu o wiedzę praktyczną i teoretyczną środowiska konserwatorskiego w integracji ze światem nauki i sztuki, rozumiejąc dziedzictwo polskie, jako spójny element dziedzictwa światowego. II Kongres wspiera dyskusję nad doskonaleniem tego systemu, zmierzającą w kierunku zwiększenia samorządowych form zarządzania dziedzictwem i świadomej, społecznej za nie odpowiedzialności.

II KONGRES KONSERWATORÓW POLSKICH wspiera wprowadzenie kryteriów i zasad wartościowania zabytków, dla których zobiektywizowana, uniwersalna wartość byłaby ich podstawą. Należy przy tym pamiętać o zróżnicowaniu zasobu, które uniemożliwia formułowanie w pełni jednolitych zasad jego ochrony. II Kongres jednocześnie uznaje za konieczne objęcie ochroną szczególnie wartościowych elementów dziedzictwa powstałych w XX wieku.

Pomnik Historii będący obecnie formą ochrony winien stać się kluczowym „projektem dziedzictwa” w obszarze promocji i nobilitacji, najważniejszych dla polskiej kultury obiektów i zespołów zabytkowych. Konieczne jest tu wprowadzenie jednoznacznych mechanizmów i procedur pomocy finansowej Państwa w należytym utrzymaniu i użytkowaniu Pomników Historii. Dotyczy to również obiektów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Równocześnie II Kongres podkreśla potrzebę zdefiniowana wartości nienaruszalnych w procedurach wpisu obiektu do rejestru zabytków w celu ochrony tych wartości w trakcie, często niezbędnych procesów przekształceń. Ma to służyć „przełamywaniu syndromu oblężonej twierdzy …  jaką stała się ochrona zabytków w Polsce” [2]

II Kongres zwraca uwagę na potrzebę wzmocnienia roli zintegrowanej ochrony dziedzictwa oraz ochrony obszarowej w przyszłych, niezbędnych skoordynowanych inicjatywach ustawodawczych i przywrócenia planowania przestrzennego jako niezbędnego instrumentarium w polityce ochrony dziedzictwa.

II Kongres postuluje powołanie komisji kodyfikacyjnej prawa ochrony dziedzictwa przy Prezesie Rady Ministrów z udziałem przedstawicieli podmiotów merytorycznie zaangażowanych w ochronę dziedzictwa.

II Kongres uznaje za ważne wzmocnienie stałej obecności polskich przedstawicieli, ekspertów w międzynarodowych gremiach naukowych, instytucjonalnych, radach, oraz stowarzyszeniach działających w obszarze szeroko rozumianej ochrony dziedzictwa globalnego. W tym kontekście należy również rozumieć potrzebę wzmocnienia struktur wewnętrznych współpracy międzynarodowej, rozwijania polskich wpisów na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO oraz ochrony polskiego dziedzictwa poza granicami kraju. II Kongres postuluje utworzenie funduszu ochrony dziedzictwa oraz wsparcie przez Państwo instytucji naukowych, badawczych i edukacyjnych, wskazując zarazem potrzebę rozwiązań systemowych dotyczących wspierania i kształcenia w zakresie tradycyjnych technik rzemieślniczych niezbędnych do skutecznej ochrony dziedzictwa. II Kongres postuluje wyodrębnienie w budżecie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego środków na granty i dotacje celowe, mające za zadanie opracowywanie metodologii, technologii konserwatorskich, zwiększenie potencjału badawczego i bazy aparaturowej jak i działania mające na celu podniesienie jakości prac konserwatorskich, restauratorskich i budowlanych, wykonywanych w i przy zabytkach.

II KONGRES KONSERWATORÓW POLSKICH zwraca się z apelem do wszystkich uczestników procesu ochrony dziedzictwa i konserwacji zabytków w Polsce o nowe otwarcie – zarówno w sferze merytorycznej, prawnej, w sferze zarządzania dziedzictwem jak i w sferze mentalnej.

Dziedzictwo dzisiaj musi być postrzegane jako niezbywalny czynnik zindywidualizowanych form polskiego rozwoju przy poszanowaniu jego uniwersalnej wartości. Konieczne jest również zagwarantowanie powszechnego dostępu do dziedzictwa nie tylko w sensie fizycznym, ale poprzez rozwijanie wiedzy i świadomości o jego znaczeniu dla zrównoważonego społeczno - gospodarczego rozwoju w oparciu o model społeczeństwa partycypacyjnego.

Warszawa, 8 października 2015 roku.

[1] Zgodnie z nowym rozumieniem dziedzictwa kultury i natury, zawierającym dziedzictwo materialne, niematerialne i cyfrowe.
[2] Raport „ O systemie ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce po roku 1989” [2009 r.]

II Congress of Polish Conservators

Warsaw 2015

RESOLUTION

We the participants of the 2nd CONGRESS OF POLISH CONSERVATORS direct this RESOLUTION at the governmental and self-governmental authorities, artistic, scholarly and technical circles, non-governmental organisations and at all the citizens of the Republic of Poland. We are aware of the inevitable, dynamic changes that take place in today’s world, also in its heritage[1], both in the aspect of its preservation and constant transformation of its scope and its interpretation not only as a cultural good but also as a bearer of memory and identity. This means a change of the ontological status of heritage through the balancing of its value sensu stricto and of the needs of a society. This change requires the intensification  of actions for the sake of its protection and conservation understood as a creative process of the steady, rational, pro-developmental integration.

2nd CONGRESS OF POLISH CONSERVATORS recognises the human tendency towards progress as a justified one, rejecting the view on an inevitable conflict of such tendencies with the traditional values, heritage and the past. Actions which are currently taken in conservation, art, architecture, structural engineering have to be oriented towards the individual character and value of heritage. They should be, if such a need arises, adding new values to the extant spatial-cum-cultural context on the basis of proper relations with the historic environment.

In Polish conditions transformation of the political and economic system after the year 1989 – relying on the democratisation of the State, self-governmental reforms, decentralisation, privatisation and European integration – requires dynamic management of heritage which being the subject of protection itself is at the same time also a new value / meaning serving contemporary goals and also is a potential, factor supporting sustainable social development.

2nd CONGRESS OF POLISH CONSERVATORS upholds the position of the 1st Congress (2005) regarding the need of introducing the state conservation service not subject to the regional governments [niezespolona], which moreover requires the considerable enlarging of financial means. Consequent striving to reach this postulate does not mean the tendency to the solidification of the system which was accepted once. The Congress points towards the need of its constant perfecting based on practical and theoretical knowledge of the conservation circles integrate with the world of science and art, understanding Polish heritage as a common element of the world heritage. 2nd Congress supports the discussion on the perfecting of the system, aiming at the enlarging of self-governmental forms of managing the heritage and conscious social responsibility for it.

2nd CONGRESS OF POLISH CONSERVATORS supports the introducing of the system of evaluation of monuments, whose basis would  be the objectivised, universal value. One needs to remember about the differentiation of the resource of monuments which renders the completely uniform principles of its protection impossible. At the same time one considers necessary  the protection of especially valuable elements of heritage hailing from the 20th century.

Monument of History which currently is a form of protection should become a key ‘heritage project’ in the area of promotion and ennoblement of historic structures and complexes which are the most important for the Polish culture. Introduction of clear, unequivocal criteria and mechanisms of financial aid of the State in proper upbringing and use of Monuments of History is necessary here. This pertains also to the monuments and sites inscribed on the UNESCO World Heritage List.

At the same time the 2nd Congress  stresses the need of defining the untouchable values in the procedures of inscribing a structure into the register of monuments for the sake of their protection during processes of transformation which are often inevitable. This is to serve to ‘break away from the syndrome of the besieged fortress...which monument protection became in Poland’ [2]. Congress directs the attention towards the need of strengthening of the role of integrated monument protection and area protection in the future, indispensable and coordinated legislative initiatives and reinstating of spatial planning as indispensable instruments of policy of heritage protection.

 2nd Congress postulates the summoning of the codifying commission of the law on heritage protection at the office of the Prime Minister, with the participation of representatives of entities professionally actively involved in the heritage protection.

2nd Congress considers strengthening of the constant presence of Polish representatives, experts, in the international scholarly and institutional forums, councils and associations active in the area of the broadly understood protection of the global heritage as important. In this context the needs of strengthening of the internal structures of international cooperation, developing of Polish monuments and sites inscribed on the UNESCO World Heritage List and protection of Polish heritage outside the borders of Poland are to be understood.

2nd Congress postulates the creation of the fund for heritage protection. Moreover, 2nd Congress postulates the State support for scientific, research and educational institutions oriented in their works at protection and conservation which are perceived as an interdisciplinary process, also pointing towards the need of systemic solutions re. support and education in the scope of traditional crafts and technique which are indispensable for  the effective heritage protection.  2nd CONGRESS postulates the separation of special means within the budget of the Ministry of Culture and National Heritage dedicated to GRANTS and SUBSIDIES whose aim is to work on methodology, technologies of conservation, enlarging the research potential and equipment as well as actions aiming at raising the quality of conservation, restoration and building works, executed in historic monuments.

2nd CONGRESS OF POLISH CONSERVATORS appeals at all the participants of the process of protection of heritage and conservation of monuments in Poland, calling for a new opening – regarding the spheres of the matters as such, of legislation, heritage management and mentality. Heritage today must be regarded as an indispensable factor of the individualised forms of Polish development while respecting its universal value. Guaranteeing  general access to heritage, not only in the physical sense, but also through the development of knowledge and awareness of its meaning for the sustainable socio-economic development, relying on the participatory model of society, is also necessary.

Warsaw, October 8th, 2015.

[1] According to the new understanding heritage of culture and nature, encompassing tangible, intangible and digital heritage
[2] Report ‘On the system of protection of cultural heritage in Poland after the year 1989’ [2009].